Czy spotykany w słownikach pojęć zapis, w którym hasło i pierwsza część jego wyjaśnienia pisane są małą literą, a uzupełnienie definicji to nowe zdanie, jest poprawny? Przykładem jest hasło ze słownika Terminy i pojęcia historyczne (Warszawa 1990): „niewolnik, człowiek pozbawiony wolności i ubezwłasnowolniony. W staroż. Grecji i Rzymie niewolnicy…”. Skoro po ubezwłasnowolniony mamy kropkę, to czy słowo niewolnik nie powinno być pisane wielką literą, z pauzą po nim, a nie z przecinkiem?

Zastanawiam się, czy związek frazeologiczny wpuścić kogoś w maliny może pochodzić z Balladyny Słowackiego. A jeśli nie, to jaka może być jego etymologia? I skąd, Państwa zdaniem, pochodzi zwrot wyprowadzić kogoś w pole?
Dziękuję!

W angielskim istnieje bardzo przydatne wyrażenie idiomatyczne bite off more than you can chew, które dosłownie oznacza 'ugryźć więcej niż da się przełknąć' i używane jest w kontekście przerostu ambicji nad możliwościami. Czy Szanowna Poradnia ma pomysł na równie obrazowe tłumaczenie? Najlepiej z zachowaniem elementu żarłoczności.
Z góry dziękuję za wszelkie pomysły.
Dorota
PS Wiem, że nie można, ale rzadko mam okazję: przymiotnik od cara to carski. A od carycy też?

Czy niektóre nazwy własne, jeśli tak sobie zażyczą ich posiadacze, mogą być pisane dowolnie pod względem wielkości liter? Przykład: nazwa własna Adidas, użyta w kontekście marki odzieży konkretnego producenta. Według mnie jako nazwa własna powinna być ona pisana wielką literą, natomiast mój rozmówca upiera się, że właściciel marki pisze wszędzie tę nazwę małą literą, a więc my też tak powinniśmy. Inne przykłady to np. nazwa filmu eXistenZ.

Dzień dobry!
Mam problem z pewnym typem frazeologizmów, zwłaszcza z powiedzeniem schować głowę w piasek (czy mozna ukryć głowę w piasek?) schować się w najgłębszą dziurę (schować się do mysiej dziury?), zapaść się pod ziemię (czy dopuszczalne jest zakopać się pod ziemię?) oraz z nieprawidłowym, moim zdaniem, schować się w największy zakamarek. Jak powinno brzmieć to wyrażenie? Podobne błędy słyszę przy okazji zadzierania głowy do góry (zamiast nosa), noszenia głowy w chmurach (czy to kontaminacja?)
Będę wdzięczna za pomoc, jest to dla mnie sprawa „zawodowa”. Z góry dziękuję.
Joanna

Panie Profesorze,
jest Pan moją ostatnią deską ratunku, ponieważ w dostępnych mi źródłach nie znalazłam odpowiedzi na nurtujące mnie pytanie. Chodzi o to, że moja teściowa wymaga od swoich dzieci (i mnie) oraz od wnuczek zwracania się do siebie w formie 3. os. l.p.: „Niech mamusia (mama, babcia) powie (da, pokaże itp.)…” lub „Proszę powiedzieć (dać, pokazać itp.)…” zamiast „Mamusiu (mamo, babciu), powiedz (daj, pokaż itp.), proszę”. Teściowa pochodzi z Wilna, ukończyła filologię rosyjską i twierdzi, że takich form zwracania się do osób starszych od siebie nauczona została w rodzinnym domu, w związku z tym wymaga tego od nas. Ja, co prawda, nie jestem filologiem, ale ekonomistką, jednak zwracam uwagę na to, JAK mówię, i chcę, aby moje dziecko również wypowiadało się poprawnie. Formy podane wyżej drażnią mnie, wydają mi się nieco archaiczne i dlatego pytam: czy moja teściowa MA PRAWO (z punktu widzenia poprawności językowej) wymagać od nas używania wspomnianych form?
Z niecierpliwością będę oczekiwać odpowiedzi od Pana.
Załączam wyrazy szacunku,
Marta Piaskowska z Łodzi

Jeśli w filmie (książce) grupę głównych bohaterów stanowi kobieta i kilku mężczyzn, to jak powiedzieć o kobiecie:
- jeden z bohaterów;
- jedna z bohaterek;
- jedna z bohaterów?
Pierwsze sformułowanie sugeruje, że chodzi o mężczyznę, w drugim zgrzyta liczba mnoga bohaterek (bo jest tylko jedna), wreszcie w trzecim pojawia się co najmniej nietypowa, o ile wręcz nie niepoprawna jedna bohater. Jak wybrnąć z tej sytuacji, nie rezygnując z konstrukcji 1 z…?

Szanowna Poradnio!
Czy we frazach przyimkowych określających rzeczownik też należy rygorystycznie stosować związek zgody? Czy napiszemy (chodzi mi o teksty pisane, nie język potoczny): krzesła z wysokim oparciem czy z wysokimi oparciami, dzieci z otwartą buzią czy z otwartymi buziami?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Dorota

1. Ułamki zwykłe

Odczytując ułamek zwykły, posługujemy się formułą „ile – których”. A zatem: siedemnaście czternastych, dwadzieścia pięć trzydziestych siódmych itp. Co w przypadku, gdy liczba w liczniku „kończy się” na 2, 3 lub 4, np. 22/15, 43/21, 64/42. Mówimy wszak dwie trzecie, trzy czwarte czy też cztery siódme (nie zaś dwa trzecich, trzy czwartych, cztery siódmych). Czy wobec tego poprawne formy to:

• dwadzieścia dwie piętnaste,
• czterdzieści trzy dwudzieste pierwsze,
• sześćdziesiąt cztery czterdzieste drugie

czy też

• dwadzieścia dwa piętnastych,
• czterdzieści trzy dwudziestych pierwszych,
• sześćdziesiąt cztery czterdziestych drugich.

2. Nierówności

x – 12 < 3

x odjąć dwanaście mniejszE od trzech, ale

x < 15

x mniejszE od piętnastu

czy

x mniejszY od piętnastu.

3. Nierówność z ułamkiem

3x < -5/12

trzy x mniejsze od minus pięciu podzielonych przez dwanaście

czy też

trzy x mniejsze od minus pięć podzielonego przez dwanaście.

3x < -1/12

trzy x mniejsze od minus jeden (jednego?) podzielonego przez dwanaście

4. Nierówność z sumą

5x < 23 + 11

pięć x mniejsze od dwudziestu trzech dodać jedenaście

czy też

pięć x mniejsze od dwadzieścia trzy dodać jedenaście

5. Przedziały

x należy do przedziału otwartego od minus dwie trzecie do nieskończoności

czy też

x należy do przedziału otwartego od minus dwóch trzecich do nieskończoności.

6. Zwrot:Nie pozostaje nam nic innego jak rozwiązać nierówność (rozwiązanie nierówności)?

7. Zwrot

Aby wyznaczyć iks, podzielmy…

Czy też

Aby wyznaczyć iksa, podzielmy…

8. Miary kątów

Chodzi o odmianę miar kątów.

25 stopni, ale

22, 23, 24 stopnie?

Czy w przypadku miar kończących się na 2, 3 lub 4 odmieniamy stopnie, a nie stopni.

Na stronie Rady Języka Polskiego znalazłam informację przygotowaną przez prof. J. Podrackiego w ramach prac Komisji Ortograficzno-Onomastycznej o niestosowaniu łącznika w inicjałach imion i nazwisk dwu- i wieloczłonowych, np. Tadeusz Dołęga-Mostowicz (T.D.M.). Zaskoczyła mnie więc porada udzielona przez dra J. Grzenię, który sugerował stosowanie łącznika w podobnych przypadkach. Jak rozumieć tę rozbieżność?